Sada proxecta recuperar este ano a súa arquitectura da auga, elementos vinculados á cultura tradicional e a un pasado recente onde fontes e lavadoiros eran elementos imprescindibles na forma de vida. Para preservar ese patrimonio etnográfico, o Concello inclúe no plan POS da Deputación deste exercicio un proxecto de mantemento de fontes e lavadoiros, tras estudar o estado de 21 elementos e chegar á conclusión de que a maioría deles presentan as mesmas necesidades, maiormente limpeza e reparacións.
Sada 10 xaneiro 2020
Na revisión de elementos inclúese o lavadoiro de Fontán, do que se destaca que aínda que o estado de conservación da estrutura e a cuberta é bo, ten fisuras nos pavimentos circundantes e a pintura presenta deterioración por humidades nos muros, con aparición de verdín e presenza de pintadas.
Da fonte de Fontán táchase de «regular» o seu estado de conservación, xa que a eliminación dunha placa conmemorativa danou a peza frontal, a rejilla metálica presenta algún punto de oxido e ten manchas de pintura e grafitis. En canto á fonte da Praza dá Pescadería destácase o seu bo estado e só recoméndase limpeza, e na da praza de San Roque, eliminación do verdín, do mesmo xeito que a situada en Riovao. Do lavadoiro de Riovao, aínda que se recoñece que aínda que o estado dos materiais estruturais e a cuberta é bo, presenta deficiencias na pintura debido á humidade, con abundante vexetación e lodos na pila da auga, ademais de verdín, fungos e humidade nas paredes interiores.
No lavadoiro de Sada de Arriba sinálanse deficiencias na pintura debido á humidade, os grafitis, a falta de limpeza e mantemento, e a aparición de verdín e fungos, algo similar á situación da fonte e o lavadoiro I de Samoedo, mentres que o conxunto catalogado como II, realizado con materiais de peor calidade, presenta desconchones na zona da pila de lavar e mal estado en xeral debido ao verdín e a falta de mantemento, ademais de fisuras no chan de formigón.
Pintura en mal estado, pintadas e necesidade dunha maior limpeza tamén afectan á fonte e ao lavadoiro de Fontegrande, do mesmo xeito que os dous elementos de Piñeiro, onde tamén se rexistran pingueiras, polo que se propón substituír o remate perimetral da cuberta realizado en aluminio branco, por un remate tradicional de pezas cerámicas de tella. En mellor estado atópanse a fonte e o lavadoiro de Alborelle, que foi rehabilitado recentemente, aínda que adoece de mantemento da pintura e presenta verdín na pila e na contorna da fonte, ademais de que require limpeza no exterior.
Tampouco contan con danos estruturais a fonte e o lavadoiro de Fraga, pero destácase que se poderían acometer melloras de limpeza e mantemento, xa que hai presenza de vexetación, do mesmo xeito que na fonte e o lavadoiro de Castelo e no lavadoiro de Osedo, no que tamén se detectaron exceso de vexetación e problemas no murete principal que contén o terreo.
Respecto da fonte e ao lavadoiro de Seixeda os problemas veñen derivados de abundante verdín tanto na cuberta e en paramentos verticais e muretes, achacable á frondosidad da súa contorna vexetal e á falta de mantemento.
O investimento estimado para estes traballos é de 53.541 euros e o prazo de execución estímase en tres meses.